มันต้องมาถึงสักวัน !!

ความลับของอีแร้ง !!  วันนี้อีแร้งแทบไม่มีให้เห็นกันแล้ว คงเห็นได้แต่ในรูป  

ใครอยากรู้ว่าอีแร้งซ่อนความลับอะไรไว้บ้าง
ลองอ่านดูครับ

                                                                                             



                                                                                                                                                                             

ภาพจาก http://ibc.lynxeds.com 

 จีรวัฒน์  ครองแก้ว

            คุณเคยได้รับรูปหรือข้อความที่ส่งมาแล้วมันรบกวนความคิดของคุณอยู่ตลอดเวลามั๊ย ?

            ไม่กี่ปีที่ผ่านมาผมได้รับอีเมล์ฉบับหนึ่ง  เป็นอีเมล์ที่ได้ดูแล้วทำให้เกิดเรื่องราวบางอย่างวนเวียนอยู่ในความคิดนานหลายวัน 

ทั้งๆ ที่อีเมล์นั้นมีชื่อไฟล์ว่า  “พิธีศพของคนรวย”   ซึ่งไม่น่าจะเกี่ยวข้องกับผมเลยสักนิด 

เพราะอย่างไรเสียงานศพของตัวเองก็คงเป็นแค่งานศพของคนจนๆ คนหนึ่งเท่านั้น 

แต่ภาพนิ่งจากไฟล์ที่แนบมาพร้อมกับอีเมล์ฉบับนี้เป็นอนุุสสติที่น่าสนใจอย่างยิ่ง

ภาพนิ่งทั้งยี่สิบกว่าภาพของอีเมล์นี้  เป็นเรื่องราวของการทำพิธีศพคนมีฐานะในประเทศทิเบต  ซึ่งก่อนหน้านี้เคยมีรายการโทรทัศน์รายการหนึ่งนำเรื่องราวพิธีการฝังศพของชาวทิเบตมานำเสนอไปแล้ว  ครั้งนั้นผมดูแล้วก็ผ่านเลยไป  อาจจะเป็นเพราะรูปแบบวิธีการและข้อจำกัดในการนำเสนอของรายการยังไม่กระแทกเข้าไปในความรู้สึกเราก็เป็นได้

แต่ภาพนิ่งจากอีเมล์ที่เห็นขั้นตอนทุกอย่างของพิธีศพอย่างชัดเจนและใกล้ชิด  ทำให้ต้องกลับมาคิดถึงความตายของตัวเราเองอย่างละเอียดถี่ถ้วนอีกครั้งและทำให้พบว่า  มันมีเรื่องราวซึ่งเกี่ยวพันกับชีวิตของเราก่อนตายอีกหลายเรื่องที่ต้องทำความเข้าใจ 

ไม่เช่นนั้นความตายของเราคงทุกข์กว่าการได้ตายหลายเท่า !!

ก่อนจะไปถึงเรื่องอนุสติที่ผู้เขียนได้จากอีเมล์ฉบับนี้  ลองไปดูกันก่อนว่าพิธีศพคนรวยของชาวทิเบตนั้นเป็นอย่างไร 

ภาพแรกเป็นพญานกที่กำลังสยายปีกอยู่บนท้องฟ้า  นกชนิดนี้เป็นนกขนาดใหญ่ที่คนไทยเรารู้จักกันดี  แม้บางคนในรุ่นนี้แทบจะไม่เคยเห็นหน้าค่าตามันมาก่อนก็ตาม 

มันคือ “อีแร้ง”  หรือจะเรียกแบบให้เกียรติ์เขาหน่อยก็ควรเรียกว่า  “พญาแร้ง” 

นกที่ผูกขาดบทบาทมรณะในตำนานแห่งความตายของผู้คนหลายเผ่าพันธุ์รวมทั้งคนไทย 

หลังจากที่ได้ศึกษาเพิ่มเติมก็พบว่า  นกแร้งเหล่านี้ส่วนหนึ่งเป็นนกที่ได้รับการเลี้ยงดูโดยสัปเหร่อของวัดในทิเบต 

คำว่าเลี้ยงดูนั้นไม่ได้หมายถึงการเลี้ยงนกโดยปกติอย่างที่เราเข้าใจกัน  แต่มันเป็นการเลี้ยงนกแร้งเหล่านี้เพื่อรักษาไว้เป็นองค์ประกอบสำคัญของพิธีกรรมอันศักสิทธิ์ทางศาสนา

.. นั่นคือพิธีศพของผู้มีฐานะร่ำรวยในทิเบต

ศพของชาวทิเบตผู้ร่ำรวยคืออาหารอันโอชะของฝูงอีแร้งเหล่านี้ !!

ที่ระบุว่าเป็นศพของผู้ร่ำรวยนั้นก็เนื่องจากการทำพิธีศพของชาวทิเบตนั้นมีลักษณะของพิธีกรรมที่แตกต่างกันไปตามฐานะทางสังคม อายุของผู้ตายและความเชื่อของชุมชน  คือมีทั้งพิธีศพทางฟ้าคือให้แร้งกิน พิธีศพโดยการเผา และพิธีศพทางน้ำคือโยนศพลงแม่น้ำ 

ที่เข้าใจว่าพิธีศพทางฟ้าหรือการทำลายศพโดยให้อีแร้งจิกกินนี้เป็นพิธีศพของคนรวยนั้นก็เนื่องจาก  มันเป็นพิธีการที่ยุ่งยากที่สุดและใช้เงินมากที่สุด  พิธีสวดศพที่ใช้เวลาสองวันสองคืน  ต้องทำการเคลื่อนย้ายศพขึ้นไปบนภูเขาสูง  ขั้นตอนทุกอย่างต้องเสียค่าใช้จ่ายไม่น้อย  
ในขณะที่พิธีศพโดยการเผานั้นเป็นพิธีศพสำหรับบุคคลสำคัญแต่ในทิเบตนั้นการหาฟืนมาประกอบพิธีศพจัดว่าเป็นเรื่องยาก  เพราะภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นทุ่งหญ้า  ผาหินและหิมะ

พิธีศพโดยการเผาจึงเหมาะกับบุคคลสำคัญหรือชนชั้นนำของประเทศ  ซึ่งเป็นคนกลุ่มน้อยของทุกสังคมเสมอ  ไม่ว่าในทิเบตหรือที่ไหนในโลกนี้ !!

ศพเหล่านี้จึงได้รับการเผาอย่างอลังการเพียงเพื่อจะให้ได้ฝอยฝุ่นของเถ้ากระดูก !!
ส่วนที่พิธีศพทางน้ำที่เอาศพโยนลงไปในแม่น้ำนั้นจะมีค่าใช้จ่ายน้อยกว่าและมักเป็นที่นิยมของประชาชนผู้มีฐานะยากจน
  คนจนในธิเบตก็เหมือนคนจนทุกคนในโลกนี้  พวกเขาไม่มีสิทธิ็โหยหาความยิ่งใหญ่ใดๆ แม้ในยามที่มีชีวิตและเมื่อสิ้นลมหายใจ 

แต่ไม่มีพิธีศพแบบไหนที่ทำให้เห็นสัจธรรมแห่งชีวิตและคุณค่าของการมีอยู่ได้ดีเท่ากับพิธีศพทางฟ้าอีกแล้ว

ภาพต่อมาเป็นภาพของสัปเหร่อซึ่งในภาษาทิเบตเรียกว่า “ดอมเด”  กำลังทำการเคลื่อนย้ายศพออกมาจากวัดสู่ลานพิธี  ศพจะถูกห่อด้วยผ้าขาวแต่เมื่อมาถึงลานพิธีแล้วจะคลายผ้าของเหลือเพียงร่างเปลือยเปล่าที่ถูกมัดมือมัดเท้าเอาไว้

จากนั้นมาถึงภาพสำคัญและเป็นขั้นตอนที่ทำให้ความรู้สึกของเราเริ่มหวั่นไหวในทันทีที่ได้เห็น  เมื่อดอมเดใช้มีดอาคมของบรรพบุรุษกรีดลงไปบนร่างของผู้ตายโดยเริ่มจากหน้าผาก  ไล่ลงไปตลอดทั้งตัว  ในที่สุดร่างที่ไร้วิญญาณก็ถูกเฉือนออกเป็นชิ้นๆ นับร้อยชิ้น 

ก่อนหน้านี้สัปเหร่อหรือดอมเดจะจุดไฟรอไว้เพื่อให้สัญญาณควันเรียกฝูงแร้ง  ประหนึ่งเป็นการเชื้อเชิญให้เข้าร่วมพิธีศพในฐานะแขกผู้มีภารกิจพิเศษ
ไม่นานท้องฟ้าเบื้องบนก็เต็มไปด้วยฝูงแร้งนับร้อยที่บินวนไปมารอเวลาสำคัญ

แน่นอนว่าภาพถัดมาจะเป็นอะไรไปไม่ได้  นอกจากฝูงแร้งนับร้อยตัวที่บินลงมารุมกินศพเหมือนกับอาหารอันโอชะ !!

ในหนังสือธรรมลีลาจากศรีลังกาไปทิเบต  ซึ่งเขียนโดย ภิกษุณีธัมมนันทา ได้อธิบายฉากสุดท้ายของพิธีศพนี้ไว้อย่างน่าสนใจว่า  ฝูงนกแร้งเมื่อได้กินอาหารจนอิ่มหนำแล้วก็จะพากันเดินเป็นแถวกันขึ้นไปบนเขาโดยมีจ่าฝูงเป็นผู้นำ  การเดินนี้ว่ากันว่าต้องใช้เวลาหลายชั่วโมงเพื่อเป็นการแสดงความขอบคุณ  

พวกมันบินมาแต่พากันเดินกลับทำไม ?

ชาวทิเบตเชื่อว่าอีแร้งเป็นเทพเจ้า  และการทำพิธีศพโดยให้อีแร้งกินนี้ก็ถือว่าเป็นพิธีกรรมอันศักดิ์สิทธิ์  เพื่อส่งวิญญาณผู้ตายให้ไปสู่สุคติหรือที่เรียกว่า “โพวา” 

@@@@@@

อีเมล์ชิ้นนี้กระตุ้นให้ผมคิดถึงความตายอย่างใคร่ครวญมากขึ้น  และพบว่าทัศนะว่าด้วยเรื่องความตายของเรามีพัฒนาการไปตามวุฒิภาวะและประสบการณ์ชีวิต 

ในฐานะของคนธรรมดาซึ่งไม่ได้อยู่ในเพศสมณะ  การเรียนรู้เรื่องความตายนี้จึงไม่มีการเรียนลัด  แต่แน่นอนว่าส่วนหนึ่งมันดำเนินไปภายใต้กรอบวิธีคิดที่มีอิทธิพลของศาสนาพุทธเป็นแกน  ซึ่งผู้นับถือศาสนาอื่นๆ ก็มีทัศนะและความเชื่อในเรื่องความตายแตกต่างกันไป 

ความเชื่อว่าด้วยเรื่องความตายในโลกนี้ล้วนถูกชี้นำโดยคำสอนของศาสนาทั้งสิ้น !!

แต่ที่ความตายในทิเบตซึ่งอยู่ในบริบทของศาสนาพุทธนิกายมหายาน  เป็นความตายที่กระแทกกระทั้นต่อความรู้สึกของเราอย่างตรงไปตรงมาก็เนื่องจากรูปแบบของพิธีกรรมที่เปล่าเปลือยนั่นเอง

สำหรับเมืองไทยยุคนี้เราคงแทบจะไม่มีโอกาสได้เห็นพิธีศพที่อนาถาแบบนี้กันสักเท่าไหร่แล้ว  หลายคนจึงโลดแล่นและหลงระเริงกันได้จนเกือบจะถึงนาทีสุดท้ายของชีวิต

ผมเคยเห็นพิธีศพในลักษณะนี้เมื่อเมื่อหลายปีมาแล้วในชนบทแห่งหนึ่งที่อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่  ครั้งนั้นยังเป็นผู้สื่อข่าวของหนังสือพิมพ์ ถูกส่งให้ขึ้นไปทำข่าวการประชุมคณะรัฐมนตรีสัญจรของรัฐบาลพลเอกชาติชาย  ชุณหะวัณ  และมีโอกาสขับรถผ่านไปยังวัดแห่งหนึ่งที่กำลังทำพิธีศพโดยการเผากลางลาน  จึงจอดรถลงไปดู

สิ่งที่น่าสนใจของพิธีศพในลักษณะนี้ก็คือ  ไม่ว่าญาติหรือแขกทุกคนที่มาร่วมงานศพต่างมีโอกาสได้เห็นกระบวนการจัดการศพเหมือนกันโดยตลอดทุกขั้นตอน  ไม่เว้นแม้กระทั่งการเผา

ทุกสายตาต่างจับจ้องไปยังร่างอันไร้วิญญาณของผู้ตายเหมือนโดนมนต์สะกด

ร่างกายที่ถูกเปลวเพลิงโหมใส่จนหงิกงอและเกรียมไหม้ยังทำหน้าที่สุดท้ายในฐานะบทเรียนชีวิตให้เพื่อนมนุษย์ 

แม้ว่าความรู้สึกโศกเศร้าของผู้ที่อยู่ร่วมในพิธีนี้จะมีไม่เท่ากัน  แต่เชื่อว่าการรับรู้ต่อความเป็นไปของชีวิตที่ได้เดินทางมาถึงจุดจบคงไม่แตกต่างกันมากนัก

สำหรับผมซึ่งเป็นบุคคลแปลกหน้าของพิธีศพในวันนั้น  มีบางคำถามที่เพียรหาคำตอบมาจนถึงวันนี้

พิธีศพที่แตกต่างกันราวฟ้ากับดินของผู้ยากดีมีจนและต่างฐานันดรของหลายคนในโลกใบนี้  แบบไหนที่ทำให้เราคิดคำนึงถึงความตายในทางที่ถูกต้องมากกว่ากัน !! 

สิ่งหนึ่งที่ทำให้ผมต้องใคร่ครวญถึงความตายอย่างละเอียดถี่ถ้วนอีกครั้งก็เพราะว่า  ยิ่งเรามีอายุมากขึ้นความคิดคำนึงเกี่ยวกับความตายยิ่งวนเวียนเข้ามาในมโนสำนึกเป็นวงรอบ ครั้งแล้วครั้งเล่า  

เราได้มีโอกาสไปร่วมงานศพบ่อยครั้งขึ้น  เราเริ่มเห็นญาติและคนที่เรารู้จักล้มหายตายจากกันไปทีละคน 

ที่น่าแปลกก็คือ  มันเหมือนกับว่าความตายกำลังเดินทางเข้าใกล้เรามากขึ้นทุกที !!

ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา  ญาติๆของผมตายจากไปหลายคน  จากญาติที่ห่างกันก็เริ่มเป็นญาติที่สนิทและใกล้ชิดมากขึ้น 
การรับรู้ถึงความโศกเศร้าที่เคยดูเลือนรางชัดเจนขึ้นทุกครั้งที่ไปร่วมงานศพของพวกเขาเหล่านั้น

ทุกครั้งที่วางดอกไม้จัน  ความคิดคำนึงถึงความตายก็ผุดพรายขึ้นมา  เหมือนเป็นคำเตือนว่าสักวันหนึ่งเราจะไม่ได้ไปงานศพในฐานะของแขกอีกต่อไป  แต่จะไปงานศพในฐานะของเจ้าของร่างที่นอนให้เขารดน้ำและทดผ้าบังสกุล 

ถ้าความตายถามหาเราอยู่เสมออย่างที่ใครๆ เขาบอก แสดงว่าเสียงของมันดังขึ้นทุกที !!                                                                 

@@@@@@@@

ในวัยเด็กทัศนะว่าด้วยความตายของเราสับสนปนเปกันอยู่ระหว่างความกล้าหาญกับความโง่เขลาแม้ว่าการรักตัวกลัวตายจะเป็นสัญชาติญาณของมนุษย์ก็ตาม  แต่เราก็ได้เห็นหลายคนต้องตายแบบโง่ๆ มาแล้วนับไม่ถ้วน  เช่นขับรถซิ่งชนกันตาย  ยกพวกตีกันตาย  หรือแม้กระทั่งการยอมตายเพราะความรัก 

เมื่อเราเป็นผู้ใหญ่ขึ้น  ทัศนะว่าด้วยเรื่องความตายของเราถูกนำไปผูกไว้กับสิ่งที่เรียกว่า “เหตุและผล” และ "ความเชื่อ" 

มีระบบของเหตุผลและความเชื่อหลายชุดที่ถูกนำมาอธิบายเรื่องนี้ทั้งในทางวิทยาศาสตร์และศาสนา  ถึงกระนั้นก็ยังมีอีกหลายคนมองว่าความตายและการมีอยู่เป็นคนละส่วนกัน  
การกระทำของมนุษย์ในขณะที่ยังมีชีวิตอยู่จึงเป็นไปโดยไม่เคยคิดว่าสักวันนั้นหนึ่งเราจะต้องตาย

ด้วยเหตุนี้ผู้ใหญ่หลายคนในบ้านเมืองจึงไม่รู้จักคำว่า “รัก” และ “ให้อภัย”

ความวุ่นวายในบ้านเมืองจึงเกิดขึ้นจากการที่ผู้ใหญ่ทะเลาะและขัดแย้งกันทั้งสิ้น  พวกเขาทำราวกับว่าสามารถเอาชัยชนะหรือความที่อยากจะเอาชนะพกติดตัวไปไปนอนชื่นชมอยู่เพียงคนเดียวในหลุมฝังศพได้  

นั่นเพราะเชื่อว่าความตายและการมีอยู่เป็นคนละเรื่องกัน

ในความเห็นของผม  ทัศนะว่าด้วยเรื่องความตายเป็นสมบัติทางความคิดของปัจเจก  เป็นพัฒนาการทางความคิดเฉพาะของแต่ละคน  ขึ้นอยู่กับว่าจะสามารถอธิบายสิ่งที่ตัวเองต้องเผชิญหน้ากับมันในวาระสุดท้ายของชีวิตได้มากน้อยแค่ไหนและอย่างไร  

ในความเห็นของผม “ความตาย”  ไม่ใช่ความรู้เพียงประการเดียว  แต่เป็นสำนึกรู้ ซึ่งมีลักษณะเฉพาะของแต่ละคน

ด้วยเหตุนี้การแสวงหาความจริงจากความตายจึงแตกต่างจากการแสวงหาความจริงในเรื่องอื่นๆ  เพราะสุดท้ายมันจะนำกลับมาสู่คำถามที่ว่า  สำนึกรู้ต่อความตายของคุณเป็นอย่างไร 

ครั้งหนึ่งผมพยายามที่จะทำความเข้าใจว่าทำไมการแสวงหาความจริงจากความตายจึงแตกต่างกับการแสวงหาความจริงอื่นๆ  

สิ่งหนึ่งที่ผมรับรู้ได้ก็คือ  มนุษย์นั้นต่ำต้อยเหลือเกินที่จะค้นหาความจริงจากเรื่องนี้  แม้ว่าเราจะก้าวหน้าและสามารถเดินทางไปดาวดวงอื่นได้แล้วก็ตาม

สิ่งที่เราพอจะทำได้ก็เพียงการสร้างสำนึกรู้ต่อความตายและการคาดหวังต่อความตายในเงื่อนไขที่เป็นไปได้จริงๆ เท่านั้น

การคาดหวังต่อความตายของผมเปลี่ยนแปลงไปตามวุฒิภาวะและสภาพแวดล้อมของชีวิต  แต่สุดท้ายมันก็จบลงตรงที่การไม่สามารถคาดหวังอะไรได้เลย !!

การคาดหวังต่อความตายที่ผมคิดว่าเป็นรูปธรรมที่สุดในฐานะของความเป็นมนุษย์ (Humanities) และพลเมือง (Citizenship) ก็คือทัศนะที่ปรากฏอยู่ในข้อเขียนเรื่อง  “คุณภาพชีวิต ปฏิทินแห่งความหวัง จากครรภ์มารดาถึงเชิงตะกอน”  ของอาจารย์ป๋วย  อึ๊งภากรณ์ ที่ว่า
       “..เมื่อจะตาย ก็ขออย่าให้ตายแบบโง่ๆ อย่างบ้าๆ  คือตายในสงครามที่คนอื่นก่อให้เกิดขึ้น ตายในสงครามการเมือง  ตายเพราะอุบัติเหตุรถยนต์ ตายเพราะน้ำ หรืออากาศเป็นพิษ หรือตาย เพราะการเมืองเป็นพิษ  เมื่อตายแล้ว ยังมีทรัพย์สินเหลืออยู่เก็บไว้ให้เมียผมพอใช้ในชีวิตของเธอ ถ้าลูกยังเล็กอยู่ก็เก็บไว้เลี้ยงให้โตแต่ลูกที่โตแล้;ไม่ให้ นอกนั้นรัฐบาลควรเก็บไปหมดจะได้ใช้เป็นประโยชน์ในการบำรุงชีวิตของคนอื่นๆ บ้าง ตายแล้วเผาผมเถิด อย่าฝังคนอื่นจะได้มีที่ดินอาศัยและทำกินและอย่าทำพิธีรีตรองในงานศพให้วุ่นวายไป”

            นี่เป็นตัวอย่างที่ดีของทัศนะว่าด้วยความตายที่ไม่จำเป็นต้องผูกขาดด้วยคำอธิบายทางศาสนาเพียงฝ่ายเดียว  ความคาดหวังต่อความตายในทัศนะนี้จึงสิ้นสุดลงเพียงแค่ลมหายใจสุดท้ายของชีวิต  ในขณะที่ความคาดหวังต่อความตายของใครอีกหลายๆ คน  ข้ามพ้นไปถึงชาติภพอื่น 

            เหมือนอนุสติที่ได้จากพิธีศพของคนรวยแห่งธิเบต เมื่อเนื้อหนังของตัวเองถูกกลืนกินเข้าไปอยู่ในท้องของอีแร้ง  รอเวลาที่จะถ่ายออกมาเป็นอาจม !!

           

………………….